درمان ایدز؛ استفاده از داروهای ضد ویروس برای مهار عفونت HIV
ایدز یا سندرم نقص ایمنی اکتسابی یکی از بیماری‌های عفونی پیچیده‌ای است که ناشی از ویروس اچ‌آی‌وی (HIV) است و سیستم ایمنی بدن را به مرور زمان ضعیف می‌کند. هرچند تاکنون درمان قطعی یا واکسنی برای این بیماری یافت نشده، اما پیشرفت‌های علمی، راه‌های موثری برای پیشگیری و کنترل این بیماری ارائه داده‌اند. با استفاده از داروهای ضد ویروسی (ART)، مبتلایان می‌توانند کیفیت زندگی بهتری داشته باشند و پیشرفت بیماری را به طور چشمگیری کند کنند. در این مقاله از مجله پزشکی بوران‌تک، به بررسی جامع روش‌های درمانی، مدیریت بیماری و نقش سبک زندگی سالم در کنترل ایدز می‌پردازیم. اگر به دنبال اطلاعات دقیق و به‌روز درباره این بیماری هستید، تا انتهای این مقاله با ما همراه باشید.
ایدز چیست؟
ایدز یا Acquired Immunodeficiency Syndrome (AIDS)، سندرم نقص ایمنی اکتسابی است که توسط ویروسی به نام اچ آی وی یاHuman Immunodeficiency Virus انتقال می‌یابد. عارضه ایدز در سال 1981 برای اولین بار در کشور ایالات متحده آمریکا ثبت شد.
حدود 40 میلیون نفر در دنیا با ایدز زندگی می‌کنند. درمان ایدز امروزه امکان‌پذیر است و این بیماری دیگر مثل گذشته کشنده نیست. مدیریت یا درمان ایدز شامل استفاده از داروهای ضدویروس برای مهار عفونت HIV است.
درمان ایدز
درمان HIV شامل مصرف داروهایی است که بار ویروسی (تعداد ذرات ویروس در خون را بار ویروسی می‌نامند) اچ آی وی را در بدن شخص کاهش می‌دهد. داروی ایدز درمان ضد رتروویروسی یا ART (داروهایی که برای درمان عفونت با گروه رتروویروس‌ها (retroviruses) کاربرد دارند) نامیده می‌شود.
هیچ درمان موثری برای HIV وجود ندارد، اما با مراقبت‌های پزشکی مناسب، می‌توان HIV را کنترل کرد. اکثر افراد می‌توانند ویروس را در عرض شش ماه تحت کنترل قرار دهند.
مصرف داروی HIV از انتقال سایر انواع بیماری مقاربتی جلوگیری نمی‌کند. حالا سوال این است که بیمار چه زمانی باید درمان را شروع کند؟ پاسخ این است که درمان را باید در اسرع وقت و پس از تشخیص شروع کرد.
داروی اچ‌آی‌وی صرف نظر از اینکه در چه مرحله‌ای از بیماری هستند برای همه افراد مبتلا به HIV توصیه می‌شود. بیمار باید با پزشک خود در مورد هرگونه شرایط پزشکی که شاید داشته باشد یا سایر داروهایی که مصرف می‌کند، صحبت کند.
بیمار باید به پزشک خود اطلاع دهد که آیا خود یا همسرش باردار هستند یا به باردار شدن فکر می‌کنند. آن‌ها نوع مناسب داروی HIV را که می‌تواند به جلوگیری از انتقال HIV به کودک شخص کمک کند، تعیین می‌کنند.
اگر درمان ایدز به تعویق بیفتد، چه می‌شود؟
در این صورت اچ آی وی همچنان به سیستم ایمنی بدن فرد آسیب می‌رساند. این امر شخص را در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ایدز قرار می‌دهد. این موضوع بیمار را در معرض خطر بیشتری برای انتقال HIV به شرکای جنسی و تزریقی خود قرار خواهد داد. منظور از شرکای تزریقی، افرادی هستند که با یک سرنگ مشترک تزریق انجام می‌دهند که در اغلب مواقع توسط معتادان انجام می‌شود.
فواید مصرف هر روز داروی اچ آی وی طبق تجویز برای درمان ایدز؟
مصرف داروی اچ‌آی‌وی طبق تجویز، به پایین نگه داشتن بار ویروسی و بالا نگه داشتن تعداد سلول‌های CD4 (لنفوسیت تی کمک‌کننده) یاری می‌رساند.
داروی HIV می‌تواند بار ویروسی را بسیار کم کند (سرکوب ویروسی). سرکوب ویروسی به داشتن کمتر از 200 نسخه HIV در هر میلی لیتر خون تعریف می‌شود.
داروی اچ آی وی می‌تواند بار ویروسی را چنان کم کند که آزمایش نتواند آن را تشخیص دهد (به نام بار ویروسی غیرقابل تشخیص). اگر بار ویروسی شخص پس از شروع درمان اچ آی وی کاهش یابد، به این معنی است که درمان موثر است. بیمار باید مصرف داروی خود را طبق دستور ادامه دهد.
اگر بیمار داروهای خود را حذف کند، حتی گاهی اوقات، به ایدز فرصت تکثیر سریع را می‌دهد. این امر می‌تواند سیستم ایمنی بدن فرد را ضعیف کند و شاید شخص بیمار شود.
دریافت و حفظ یک بار ویروسی غیرقابل شناسایی (یا سرکوب ویروسی) بهترین راه برای سالم ماندن و محافظت از دیگران است. درمان به جلوگیری از انتقال به دیگران کمک می‌کند.
اگر بار ویروسی غیرقابل شناسایی باشد، عملا هیچ خطری برای انتقال ایدز به همسر از طریق مسائل جنسی وجود ندارد. داشتن یک بار ویروسی غیرقابل تشخیص شاید به جلوگیری از انتقال ناشی از مصرف داروی تزریقی با سرنگ مشترک هم کمک کند.
ما اطلاعاتی در مورد اینکه آیا داشتن یک بار ویروسی غیرقابل شناسایی از انتقال از طریق سوزن‌های مشترک، سرنگ‌ها یا سایر تجهیزات تزریق جلوگیری می‌کند، نداریم.
به احتمال زیاد خطر را کاهش می‌دهد، اما ما نمی‌دانیم تا چه حد موثر است. وجود یک بار ویروسی غیرقابل تشخیص به جلوگیری از انتقال از مادر به نوزاد هم کمک می‌کند.
اگر مادر مبتلا به HIV در طول دوران بارداری و زایمان، داروی HIV را مصرف کند و به مدت 4 تا 6 هفته پس از تولد به کودک خود داروی HIV بدهد، خطر انتقال اچ آی وی به نوزادش می‌تواند یک درصد یا کمتر باشد.
وجود بار ویروسی غیرقابل تشخیص خطر انتقال HIV به نوزاد از طریق شیردهی را کاهش می‌دهد، اما خطر را از بین نمی‌برد. توصیه فعلی در ایالات متحده این است که مادران مبتلا به اچ آی وی نباید به نوزادان خود شیر بدهند.
انجام درمان طبق تجویز به جلوگیری از مقاومت دارویی کمک می‌کند. مصرف مداوم داروهای HIV، همان‌طور که تجویز شده به جلوگیری از مقاومت دارویی کمک می‌کند.
مقاومت دارویی زمانی ایجاد می‌شود که افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی با مصرف داروهای HIV مطابق با تجویز ناسازگار باشند. در این حالت ویروس می‌تواند تغییر کند (جهش یابد) و دیگر به داروهای خاص ایدز پاسخ نمی‌دهد.
اگر مقاومت دارویی ایجاد شود، گزینه‌های فرد را برای درمان موفق ایدز محدود می‌کند. سویه‌های مقاوم به دارو HIV می‌توانند به دیگران منتقل شوند.
آیا داروی HIV عوارض جانبی دارد؟
حالت تهوع یا اسهال می‌تواند باعث شود که فرد تمایلی به مصرف قرص‌های خود نداشته باشد. داروها یا پشتیبانی‌های دیگری مانند مشاوره تغذیه برای اطمینان از دریافت مواد مغذی مهم وجود دارد. این امر می‌تواند به کاهش رایج‌ترین عوارض جانبی کمک کند.
با این حال، همه اشخاص، عوارض جانبی را تجربه نمی‌کنند. شایع‌ترین عوارض جانبی:
- تهوع و استفراغ
- اسهال
- مشکل در خوابیدن
- خشکی دهان
- سردرد
- راش پوستی
- سرگیجه
- خستگی
- احساس درد در نواحی مختلف بدن
اگر درمان ایدز شخص را بیمار می‌کند باید با پزشک خود صحبت کند. متخصص شاید داروهایی را برای کمک به مدیریت عوارض جانبی تجویز کند یا احتمالا برنامه درمانی فرد را تغییر دهد.
آیا درمان ایدز با هورمون درمانی تداخل خواهد داشت؟
هیچ تداخل دارویی شناخته شده‌ای بین داروی HIV و هورمون درمانی وجود ندارد. اگر فرد نگران مصرف همزمان داروهای اچ آی وی و هورمون درمانی است، باید با پزشک خود صحبت کند. متخصصان به شخص کمک می‌کنند سالم بماند و مطمئن شود که هورمون درمانی در مسیر درست باقی می‌ماند.
اگر درمان ایدز موثر نباشد چه می‌شود؟
در این حالت پزشکان شاید نسخه شخص را تغییر دهند. تغییر غیرعادی نیست زیرا درمان یکسان بر همه افراد به یک شکل تاثیر نمی‌گذارد.
چگونه بیمار با چالش‌ها کنار بیاید؟
اگر فرد در پایبندی به برنامه خود مشکل دارد، باید فورا به پزشک اطلاع دهد. آن‌ها با هم می‌توانند دلایل حذف داروها را شناسایی و برای رفع آن دلایل برنامه‌ریزی کنند.
شخص باید با پزشک خود در مورد مشکلات مصرف داروی HIV صحبت کند. مشکلات مصرف داروها، می‌تواند ماندن در درمان را چالش‌برانگیز کند. پزشک شما ممکن است نکات و ایده‌هایی را برای رسیدگی به این مشکلات ارائه دهد.
احتمال خستگی و عدم پایبندی به درمان ایدز
برخی افراد متوجه می‌شوند که پایبندی به برنامه درمان ایدز با گذشت زمان سخت‌تر می‌شود. شخص باید صحبت با پزشک خود را در مورد ماندن در برنامه درمانی به بهترین نحو انجام دهد. از قبل برنامه‌ریزی کنید و داروهای اضافی را همراه خود نگه دارید.
فراموش کردن مصرف قرص‌ها در درمان ایدز
یک برنامه شلوغ کار یا مسافرت دور از خانه می‌تواند باعث فراموش کردن مصرف قرص‌ها شود. شاید بتوان داروی اضافی را در محل کار یا ماشین خود نگه داشت. اما ابتدا با پزشک خود صحبت کنید.
برخی از داروها تحت تاثیر دمای شدید قرار می‌گیرند و همیشه نمی‌توان داروها را در محل کار خود نگه داشت. فرد باید برای سلامت روان یا اختلالات مصرف مواد کمک بیابد.
بیماری یا افسردگی و درمان ایدز
اینکه فرد چگونه از نظر روحی و جسمی احساس می‌کند که می‌تواند به برنامه درمان ایدز پایبند باشد، مهم است. پزشک، مددکار اجتماعی یا مدیر پرونده می‌تواند فرد را به یک ارائه‌دهنده سلامت روان یا گروه‌های حمایتی ارجاع دهد.
مصرف الکل یا مواد مخدر و درمان ایدز
اگر مصرف مواد با توانایی شخص در حفظ سلامتی تداخل دارد، شاید زمان آن رسیده باشد که آن را ترک کند یا بهتر آن را مدیریت کند. اگر برای یافتن خدمات درمان اختلال مصرف مواد یا خدمات سلامت روان به کمک نیاز دارد یا مقدار زیادی از داروی HIV خود را از دست داده، باید با ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود صحبت کنید.
فراموشی مصرف دارو در روند درمان ایدز
از دست دادن یک دوز در بیشتر موارد، به محض اینکه شخص متوجه شود یک نوبت دارو را فراموش کرده، می‌تواند داروی خود را مصرف کند. سپس دوز بعدی را در زمان برنامه‌ریزی شده معمول خود به کار گیرد، مگر اینکه داروساز یا ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی چیز دیگری به او گفته باشد.
فرد باید با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی یا داروساز خود در مورد راه‌هایی صحبت کنید که به وی کمک می‌کند تا داروی خود را به خاطر بسپارد. فرد و ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی حتی شاید تصمیم بگیرند که روال درمان ایدز را متناسب با نیازهای مراقبت‌های بهداشتی و وضعیت زندگی خود تغییر دهند.
بهتر است شخص به یک گروه پشتیبانی بپیوندد یا از خانواده و دوستان خود کمک بخواهد. آن‌ها می‌توانند به وی کمک کنند تا به برنامه درمانی خود پایبند باشد.
نکات پایانی در ارتباط با تشخیص و درمان ایدز
HIV از طریق آزمایش خون یا بزاق قابل تشخیص است. آزمایش آنتی ژن یا آنتی بادی معمولا شامل خون‌گیری از ورید است. آنتی‌ژن‌ها موادی روی خود ویروس HIV هستند و معمولا ظرف چند هفته پس از قرار گرفتن خون در معرض HIV قابل تشخیص خواهند بود.
هنگامی که سیستم ایمنی بدن شخص در معرض HIV قرار می‌گیرد، آنتی‌بادی‌ها تولید می‌شوند. شاید هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد تا آنتی بادی‌ها قابل تشخیص شوند.
تست‌های ترکیبی آنتی ژن یا آنتی بادی می‌تواند دو تا شش هفته پس از قرار گرفتن در معرض ویروس، مثبت شود. آزمایش‌های آنتی‌بادی به دنبال آنتی‌بادی‌های HIV در خون یا بزاق هستند.
اکثر آزمایش‌های سریع اچ آی وی، از جمله خودآزمایی که در خانه انجام می‌شود، آزمایش آنتی بادی است. آزمایش‌های آنتی‌بادی می‌تواند 3 تا 12 هفته بعد از در معرض قرار گرفتن، طول بکشد.
آزمایش‌های اسید نوکلئیک (NATs)، ویروس واقعی را در خون فرد (بار ویروسی) جستجو می‌کنند. آن‌ها همچنین شامل خون گرفته شده از ورید هستند. اگر فرد در چند هفته گذشته در معرض HIV قرار گرفته باشد، پزشک شاید این روش را توصیه کند.
این روش اولین آزمایشی است که پس از قرار گرفتن در معرض HIV مثبت می‌شود. در مورد اینکه کدام آزمایش HIV برای یک فرد مناسب است، پزشک تصمیم می‌گیرد.
اگر هر یک از تست‌ها منفی باشد، شاید برای تایید نتایج، هفته‌ها تا ماه‌ها بعد به یک آزمایش پیگیری نیاز باشد. بعد از این مراحل و تشخیص، روند درمان ایدز آغاز می‌شود.