درمان سردرد بعد از سزارین، بی‌وقفه و سریع
سردرد بعد از سزارین، به‌ویژه زمانی که از تزریق اسپاینال بی‌حسی برای بی‌حسی استفاده شده باشد، یکی از عوارض رایج این روش است که ممکن است برای مادران آزاردهنده باشد. خوشبختانه، این نوع سردرد معمولاً با استفاده از مسکن‌های ساده و معمولی به‌خوبی کنترل می‌شود، به‌ویژه زمانی که شدت آن خفیف باشد. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که مادران پس از سزارین برای کاهش سردرد، میزان کافی مایعات مصرف کنند و نوشیدنی‌های حاوی کافئین، مانند چای یا قهوه، را به رژیم خود اضافه کنند. این کار می‌تواند تأثیر مثبتی در کاهش علائم سردرد داشته باشد. علاوه بر این، استراحت کافی و دوری از فعالیت‌های شدید نیز می‌تواند به تسریع روند بهبودی کمک کند. اگر سردرد شدید باشد یا بهبود نیابد، پزشک ممکن است روش‌های درمانی دیگری مانند تزریق اپیدورال خون (Blood Patch) را پیشنهاد کند. برای آگاهی کامل از دلایل سردرد پس از سزارین و روش‌های مؤثر درمان آن، در مجله بوران تک با ما همراه باشید.
سزارین چیست؟
اگرچه زایمان طبیعی همیشه روش ترجیحی برای به دنیا آوردن فرزند شما است اما زایمان سزارین ممکن است با توجه به وجود برخی شرایط یا عوارض پزشکی ضروری باشد. در این جراحی، یک برش کوچک در شکم زن ایجاد می‌شود که اجازه می‌دهد رحم باز شود و نوزاد به دنیا بیاید.
کل پروسه زایمان سزارین حدود 45 دقیقه تا یک ساعت به طول می‌انجامد، اگرچه زایمان نوزاد معمولاً در 20 دقیقه اول جراحی به پایان می‌رسد. قبل از عمل، بی حسی از طریق اپیدورال یا تزریق نخاع به زن انجام می‌شود. این بیهوشی موضعی نقش مهمی در بی حسی قسمت پایین بدن دارد و به پزشکان اجازه می‌دهد این عمل را انجام دهند.
این همان دلیلی است که بسیاری از خانم‌ها بعد از سزارین دچار سردرد نخاعی می‌شوند. سردردهای بعد از زایمان را می توان به دو دسته تقسیم کرد:
- سردردهای اولیه شامل تنشی و میگرن است
- سردردهای ثانویه که در اثر یک بیماری زمینه‌ای ایجاد می‌شوند
در ادامه به طور کامل در مورد علل و درمان سردرد بعد از سزارین صحبت می‌کنیم.
علت سردرد بعد از زایمان سزارین
همانطور که گفتیم، زایمان نوزاد از راه سزارین، به مواد بیهوشی نیاز دارد که این مواد عوارضی نظیر سردرد را بعد از زایمان برای خانم‌ها به همراه دارند؛ با این حال جای نگرانی نیست. به طور کلی باید بدانید که سردردهای پس از جراحی، امری عادی هستند. در حالت نرمال انتظار می‌رود که سردردهای بعد از بی‌حسی نخاعی بین یک تا دو روز بعد از بی‌حسی به وجود بیایند؛ هرچند که آغاز این عارضه بلافاصله بعد از آن هم مشاهده شده است.
در واقع، این اختلال، رایج‌ترین معضل در بی‌حسی موضعی اسپینال است که به دلیل از دست رفتن مایع مغزی نخاعی به وجود می‌آید. آنمی و عدم مصرف مایعات کافی سبب سردرد پس از سزارین می‌شود. توصیه می‌گردد که خانم‌ها پس از سزارین سر خود را برای یک روز ثابت نگه دارند و از استفاده مسکن بدون تجویز پزشک خودداری کنند.
در حقیقت، زایمان از طریق سزارین همیشه مستلزم نوعی بیهوشی است. پس از این روش، مطالعات گزارش داده‌اند که 22 تا 36 درصد از زنان دچار سردرد می‌شوند. این عوارض معمولاً نتیجه بیهوشی و استرس عمومی زایمان است.
عوارض داروی بیهوشی
عوارض جانبی بی‌حسی نخاعی می‌تواند شامل سردردهای بسیار دردناک باشد. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که مایع نخاعی از غشای اطراف نخاع نشت کرده و فشار بر مغز را کاهش می‌دهد. این عارضه‌ها معمولاً تا 48 ساعت پس از سزارین ایجاد می‌شوند. بدون درمان، سوراخ غشای نخاعی به طور طبیعی در طی چند هفته ترمیم می‌شود.
بیهوشی برای زایمان‌های سزارین ضروری است اما استفاده از آن می‌تواند لیستی از عوارض ناخوشایند اما شایع را ایجاد کند. این عوارض عبارت‌اند از:
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- فشار خون پایین
- احساس سوزن سوزن شدن
- کمردرد
سایر علل
علاوه بر سردرد ناشی از بیهوشی، دلایل دیگر سردرد بعد از عمل سزارین عبارت‌اند از:
- نوسانات فشار خون
- کمبود آهن
- مشکلات عضلانی
- کم‌خوابی
- عدم تعادل هورمونی
یک بیماری نادر که ممکن است بعد از زایمان سزارین باعث سردرد شود، پره‌اکلامپسی پس از زایمان است. وقتی فشار خون بالا و پروتئین اضافی در ادرار بعد از زایمان وجود دارد، این بیماری رخ می‌دهد. این وضعیت می تواند باعث موارد زیر شود:
- سردردهای شدید
- تغییرات در بینایی
- درد بالای شکم
- کاهش نیاز به ادرار کردن
در صورت مشاهده هر یک از این علائم بلافاصله پس از زایمان، فوراً به پزشک مراجعه کنید. برای جلوگیری از عوارض، درمان سریع ضروری است.
علائم
سردرد می‌تواند یک عارضه بسیار ناراحت‌کننده و حتی ناتوان‌کننده پس از زایمان سزارین باشد. افراد احساس درد شدید در پشت سر و پشت چشم خود و همچنین درد در ناحیه گردن و شانه را تجربه می‌کنند. سردردها معمولاً با موارد زیر قابل درمان هستند:
- داروهای ضد درد خفیف مانند تایلنول یا ادویل
- مایعات
- کافئین
- استراحت در رختخواب
اگر سردردهای شما با این درمان‌ها بهبود نمی‌یابد، پزشک ممکن است برای تسکین درد، با وارد کردن اپیدورال به ستون فقرات و بازگرداندن فشار مایع نخاعی، سردرد نخاعی را درمان کند. تا 70 درصد از افرادی که بعد از عمل سزارین دچار سردرد نخاعی می‌شوند، با این روش درمان می‌شوند.
در ادامه همین مقاله به طور جداگانه در مورد درمان سردرد بعد از سزارین صحبت خواهیم کرد.
چه نوع سردردی بعد از زایمان دارید؟
نوع سردرد بعد از زایمان ممکن است متفاوت باشد. برخی از آنها رایج‌تر از دیگر سردردها هستند. یک مطالعه گزارش داد که در گروهی متشکل از 95 زن مبتلا به سردرد پس از زایمان:
- تقریبا نیمی از آنها دچار عارضه میگرنی یا تنشی بودند
- 24 درصد دچار سردرد مربوط به پره اکلامپسی بودند
- 16 درصد سردرد ناشی از بیهوشی منطقه‌ای داشتند
- مابقی دچار سردردهای اولیه بوده اند
سردرد تنشی
تجربه سردرد تنشی غیرمعمول نیست. به طور کلی، این سردردها خفیف هستند. سر شما ممکن است از دو طرف یا به صورت نواری دور جمجمه درد بگیرد. این معضل می‌تواند 30 دقیقه تا یک هفته طول بکشد. اختلال تنشی می‌تواند ناشی از استرس و عوامل محیطی مانند کم‌خوابی یا کم‌آبی بدن باشد.
میگرن
میگرن، سردرد شدید و تپنده‌ای است که اغلب در یک طرف سر شما ایجاد می‌شود. این سردرد همچنین می‌توانند شامل علائمی مانند تهوع، استفراغ و حساسیت به نور و صداها باشد. این مشکلات می‌توانند شما را برای ساعت‌ها یا حتی روزها ناتوان کنند.
انجمن میگرن آمریکا بیان می‌کند که از هر 4 زن یک نفر در دو هفته اول پس از زایمان دچار میگرن می‌شود. این اتفاق ممکن است به دلیل کاهش هورمون‌هایی باشد که در روزهای بعد از زایمان رخ می‌دهد. همچنین ممکن است به دلیل مراقبت شبانه‌روزی که نوزاد نیاز دارد، بیشتر مستعد ابتلا به میگرن باشید.
مانند سردردهای تنشی، عوامل محیطی می‌توانند باعث ایجاد میگرن شوند.
سردردهای ثانویه
سردردهای ثانویه پس از زایمان به دلیل یک بیماری دیگر رخ می‌دهد. دو مورد از شایع‌ترین علل آن پره‌اکلامپسی یا بی حسی موضعی است.
پره‌اکلامپسی
پره‌اکلامپسی یک بیماری بسیار جدی است که می‌تواند قبل یا بعد از زایمان رخ دهد. این اتفاق زمانی است که شما فشار خون بالا و احتمالاً پروتئین در ادرار خود دارید. این پدیده می تواند منجر به تشنج، کما یا در صورت عدم درمان، منجر به مرگ شود. سردردهای ناشی از پره‌اکلامپسی می‌تواند شدید باشد و ممکن است دارای علائم زیر باشد:
- نبض دارد
- با فعالیت بدنی بدتر می‌شود
- در دو طرف سر رخ می‌دهد
همچنین ممکن است علائم زیر را داشته باشید:
- فشار خون بالا یا پروتئین در ادرار
- بینایی تغییر می‌کند
- درد بالای شکم
- کاهش نیاز به ادرار کردن
- تنگی نفس
پره‌اکلامپسی یک بیماری اورژانسی است. در صورت مشکوک بودن به پره‌اکلامپسی، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
سوراخ شدن دورال
استفاده از بیهوشی موضعی در هنگام زایمان عوارض جانبی بالقوه‌ای را به همراه دارد. یکی از این موارد سردرد پس از سوراخ شدن دورال است. در بیهوشی موضعی برای سزارین، اپیدورال یا ستون فقرات که دور عضله شما را فراگرفته، سوراخ می‌کنند، به همین دلیل ممکن است دچار سردرد شوید. این موضوع می‌تواند منجر به سردرد شدید در 72 ساعت اول پس از عمل شود، به ویژه هنگامی که ایستاده یا نشسته هستید. همچنین ممکن است علائم دیگری داشته باشید مانند:
- سفتی گردن
- تهوع و استفراغ
- تغییرات بینایی و شنوایی
پزشک باید بر درمان این بیماری نظارت کند. اکثر موارد را می توان با روش‌های درمانی محافظه‌کارانه‌تر در عرض 24 تا 48 ساعت حل کرد. درمان محافظه‌کارانه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- نوشیدن آب بیشتر
- مصرف کافئین
ممکن است لازم باشد که این بیماری با یک درمان تهاجمی‌تر مانند تزریق اپیدورال درمان شود.
ترومبوز وریدی مغزی
ترومبوز وریدهای مغزی قشری یک حالت اورژانسی نادر اما جدی در دوران بارداری و پس از زایمان است که می‌تواند با انواع مختلفی از علائم غیر اختصاصی ظاهر شود که سردرد شایع‌ترین و اغلب زودترین علامت آن است. بیماران فاقد نقص عصبی کانونی و بدون یافته‌هایی که با پره‌اکلامپسی مطابقت داشته باشد، باید در ابتدا سردردهای تنشی یا میگرنی داشته باشند.
سردردهای مقاوم به درمان به ویژه هنگامی که با نقص عصبی کانونی همراه است همیشه به تصویربرداری از مغز نیاز دارند. در دوران بارداری، فعالیت فیبرینولیتیک کاهش می‌یابد و از طرف دیگر عوامل انعقادی بیشتری تولید می‌شود. در نتیجه در سه ماهه آخر بارداری و به ویژه دوران بارداری وضعیت فیزیولوژیکی بیش از حد انعقادی ایجاد می‌شود.
علاوه بر این، از دست دادن حاد خون در هنگام زایمان، خوابیدن طولانی مدت در رختخواب و تعریق پس از زایمان و افزایش چربی خون به طور چشمگیری شانس ترومبوآمبولی وریدی را افزایش می‌دهد.
پیشگیری
مراقبت از خود یک راه مهم برای جلوگیری از تنش و میگرن است. این کار را می توان به آسانی در روزهای اولیه پس از زایمان با وجود مراقبت از نوزاد انجام داد. در اینجا چند نکته برای جلوگیری از بروز سردردهای اولیه وجود دارد:
- استراحت کافی داشته باشید
- سعی کنید هنگام خوابیدن کودک، بخوابید و از همسر خود بخواهید که بین نوبیت‌های شیردهی، مراقب کودک باشد
- مایعات زیاد بنوشید
- یک بطری آب در کنار خود داشته باشید و بنوشید
- به طور منظم غذاهای سالم و مغذی بخورید
- کاهش استرس و حفظ آرامش
- پیاده‌روی داشته باشید
- کتاب بخوانید
- با یک دوست صحبت کنید تا اضطراب خود را کاهش دهید
چه موقع برای درمان سردرد بعد از سزارین باید به پزشک مراجعه کرد؟
در حالی که سردرد یک اتفاق نسبتاً شایع است باید به علائم سردرد پس از زایمان توجه کنید. در صورت بروز این بیماری در شرایط زیر فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:
- شدید باشد
- پس از مدت کوتاهی اوج بگیرد
- با علائم دیگری مانند تب، سفتی گردن، تهوع یا استفراغ، تغییرات بینایی یا مشکلات شناختی همراه باشد
- با گذشت زمان یا وقتی که به موقعیت دیگری منتقل می‌شوید، تغییر کند
- شما را از خواب بیدار کند
- بعد از فعالیت بدنی رخ دهد
پزشک در مورد علائم شما و همچنین انجام معاینه صحبت خواهد کرد. ممکن است برای تشخیص سردرد ثانویه به آزمایش‌ها و روش‌های اضافی نیاز داشته باشید.
درمان سردرد بعد از سزارین
دلایل زیادی برای سردردهای بعد از زایمان وجود دارد. فارغ از علت، سردردهای بعد از زایمان باید ظرف 6 هفته پس از زایمان برطرف شود. بیشتر اوقات، سردردهای اولیه پس از زایمان تنشی یا میگرنی هستند که می‌توانید آنها را در خانه یا با کمک پزشک درمان کنید.
سردردهای ثانویه شدیدتر باید فوراً توسط پزشک معاینه شوند و ممکن است به سطح بالاتری از درمان نیاز داشته باشند تا از بروز علائم جدی تر جلوگیری شود. درمان سردرد بعد از سزارین بستگی به نوع آن دارد:
درمان سردردهای اولیه
سردردهای تنشی و میگرنی را می‌توان با داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی بدون نسخه مانند ناپروکسن و ایبوپروفن درمان کرد. اکثر این داروها به استثنای آسپرین در دوران شیردهی بی‌خطر هستند. اگر از داروهای دیگری برای حل این مشکل استفاده می‌کنید و می‌خواهید تعیین کنید که آیا با شیردهی سازگار است یا خیر، با پزشک خود تماس بگیرید.
درمان سردردهای ثانویه
سردردهای ثانویه همیشه باید توسط پزشک شما درمان شوند و ممکن است شامل درمان قوی‌تری نسبت به سردردهای اولیه باشد. اگر در دوران شیردهی هستید، باید درباره خطرات درمان سردردهای ثانویه با متخصص مشورت کنید.
آیا شیردهی باعث سردرد بعد از زایمان می‌شود؟
شیردهی مستقیماً به سردردهای بعد از زایمان کمک نمی‌کند اما ممکن است به دلایل مختلف هنگام شیردهی دچار این معضل شوید:
- هورمون‌های شما ممکن است در دوران شیردهی دچار نوسان شوند و منجر به سردرد گردند
- ممکن است به دلیل نیازهای تغذیه با شیر مادر از نظر جسمی یا احساسی دچار خستگی شوید و سردرد داشته باشید
- کمبود خواب یا کم‌آبی بدن می‌تواند باعث ایجاد تنش یا سردرد میگرنی شود
- در صورت بروز سردردهای مکرر یا شدید در دوران شیردهی، باید با پزشک خود مشورت کنید
خلاصه درمان سردرد بعد از سزارین
سردردهای بعد از جراحی یا زایمان بسیار شایع است. اگر بعد از سزارین دچار سردرد می‌شوید، معمولاً به دلیل بیهوشی یا واکنش به استرس زایمان است. با استراحت، مصرف آب و مسکن‌های ملایم، سردردها باید خود به خود برطرف شوند. با این حال، اگر سردردهای شما بسیار دردناک است و به درمان عادی پاسخ نمی‌دهد، باید فوراً به پزشک مراجعه نمایید تا معالجات دیگری برای درمان سردرد بعد از سزارین انجام شود.